Shkruan: psikologu Shqipo Gashi
Vetëvrasja dhe Shkaqet e Saj
Vetëvrasja është një fenomen shumë i ndërlikuar dhe shpesh ka shumë shkaktarë, duke përfshirë faktorë gjenetikë, psikologjikë, socialë dhe mjedisorë. Shumë individë që kryejnë vetëvrasje kalojnë periudha depresive të thella, por arsyet që i shtyjnë ata drejt këtij vendimi ndryshojnë nga personi në person. Çrregullimet si depresioni dhe ankthi janë shpesh shkaqe kryesore, duke çuar në ndjenja të pafuqisë dhe dëshpërimi, dhe duke i bërë individët të ndihen si nuk kanë rrugëdalje nga vuajtjet e tyre.
Faktorët që Rrisin Rrezikun për Vetëvrasje
Përveç faktorëve psikologjikë dhe emocionalë, disa faktorë të tjerë mund të rrisin rrezikun për vetëvrasje:
Faktorë Biologjikë: Historia familjare e depresionit dhe ndryshimet kimike në tru.
Faktorë Socialë: Izolimi, mungesa e mbështetjes sociale, varfëria, papunësia, dhe stigmatizimi i shëndetit mendor.
Çrregullime të Shëndetit Mendor: Krizat e depresionit, psikozës, ose ankthit.
Humbjet e Mëdha: Vdekja e një të afërmi, humbja e një pune, ose përjetimi i një krize financiare.
Izolimi Social dhe Kriza Personale: Si ndarja nga partneri ose humbja e mbështetjes.
Ekspozimi ndaj Vetëvrasjes së Të Tjerëve: Ky mund të jetë një faktor nxitës për ata që janë në një gjendje të rënduar emocionale.
Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se jo të gjithë ata që përjetojnë këto sfida do të kryejnë vetëvrasje, por ato mund të nxisin sjellje të rrezikshme drejt vetëvrasjes. Kërkimi i ndihmës është jetik nëse mendimet vetëvrasëse janë të pranishme.
Shenjat e Rrezikut të Vetëvrasjes
Disa shenja që mund të tregojnë se dikush është në rrezik të mundshëm për vetëvrasje përfshijnë:
Të flasësh për dëshirën për të vdekur ose dëmtuar veten.
Përdorimi i tepërt i alkoolit ose drogave.
Izolimi nga miqtë dhe familja.
Ndryshime të papritura në zakonet e gjumit dhe të ngrënies.
Të dhënit e sendeve të çmuara si një shenjë lamtumire.
Nëse vini re këto shenja, është e rëndësishme të veproni menjëherë. Flisni me ta dhe ofroni mbështetje për të kërkuar ndihmën e nevojshme profesionale.
Reduktimi i Mundësive për Vetëvrasje
Për të parandaluar vetëvrasjen, është e rëndësishme të ulen mundësitë për veprime të tilla. Prania e armëve është një rrezik i madh, dhe studimet kanë treguar se shtetet me ligje të forta për armët kanë norma më të ulëta vetëvrasjesh. Masa të tjera, si vendosja e barrierave në ura, gjithashtu mund të shpëtojnë jetë.
Si të Ndihmoni Dike që është në Rrezik Vetëvrasjeje
Kur dikush shpreh mendime vetëvrasëse, është e rëndësishme të veproni shpejt dhe me kujdes:
Qëndroni me personin dhe dëgjoni pa e gjykuar.
Pyesni për një plan vetëvrasjeje dhe hiqni çdo mjet të rrezikshëm.
Telefononi qendrën për parandalimin e vetëvrasjes “Linja e Jetës” në 0800 12345.
Inkurajoni kërkimin e ndihmës profesionale.
Ofroni mbështetje të vazhdueshme.
Pyesni drejtpërdrejt nëse ata po mendojnë për vetëvrasje dhe sigurohuni që janë të sigurt.
Përdorni pyetje të hapura dhe të drejtpërdrejta për të kuptuar më shumë rreth rrezikut të mundshëm.
Disa fraza që mund të përdorni për të ofruar mbështetje janë:
“Unë jam këtu për ty.”
“Ne mund ta kalojmë këtë bashkë.”
“Nuk je vetëm. Ne të duam dhe kujdesemi për ty.”
“Le të kërkojmë ndihmë.”
Si të Ndalohen Mendimet Vetëvrasëse
Për të menaxhuar mendimet vetëvrasëse, mund të ndihmojnë disa strategji:
Kërkoni ndihmë profesionale nga një psikolog klinik.
Shprehni ndjenjat tuaja me dikë që besoni.
Praktikoni kujdesin për veten, si ushqim i shëndetshëm, aktivitet fizik dhe gjumë të mirë.
Krijoni një plan sigurie për të ditur çfarë të bëni kur mendimet vetëvrasëse shfaqen.
Përfundim: Vetëvrasja është e parandalueshme, dhe çdo mbështetje që ofroni mund të bëjë një ndryshim të madh në jetën e dikujt. Kërkoni ndihmë profesionale dhe mbështetje, dhe mos harroni se individët që janë në krizë kanë nevojë për shumë kujdes dhe mbështetje.
